Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Wysokiem Mazowieckiem

UZASADNIENIE

A. Ż. wniósł o stwierdzenie nabycia spadku po F. Ż.. Uzasadniając wniosek twierdził, że jego spadkobiercy nabyli spadek z mocy testamentu, którego treść została ustalona w sprawie I Ns 286/87 Sądu Rejonowego w Z.

Uczestnik Z. P. wnosił o uwzględnienie wniosku. Pozostali uczestnicy deklarowali brak wystarczającej wiedzy, aby zająć stanowisko w przedmiocie istnienia i ważności testamentu.

Sąd ustalił co następuje:

F. Ż. zmarł w dniu 27.01.1962 roku. Ostatnio stale zamieszkiwał we wsi K.. Był wdowcem. Miał czworo dzieci. Syn spadkodawcy J. Ż. zginął w czasie wojny razem z całą rodziną. Córka J. P. zmarła w dniu 17.03.1957 roku pozostawiając jedno dziecko. Po śmierci spadkodawcy pozostało więc dwoje dzieci, a mianowicie syn L. Ż. i córka S. P., a nadto wnuczka A. P. córka zmarłej przed spadkodawcą J..

Sąd Rejonowy w Z. w uzasadnieniu postanowienia z dnia 30.10.1987 roku wydanego w sprawie z wniosku stwierdził, że w roku 1959 F. Ż. sporządził przed P. G. Rady Narodowej A. W. i w obecności świadków Z. N., K. N. i J. R. testament, mocą którego ustanowił swoimi spadkobiercami syna L. Ż. i córkę S. P.. Na rzecz drugiej córki ustanowił zapis. Protokół sporządzenia tego testamentu nie zachował się.

W skład spadku wchodziło gospodarstwo rolne położone w K.. Zarówno w dacie otwarcia spadku jak i w dniu 05.07.1963 roku, L. Ż. prowadził spadkowe gospodarstwo z siostrą S. i jej mężem, a A. P. była małoletnia.

Powyższy stan faktyczny sąd ustalił na podstawie zapewnienia spadkowego i wyjaśnień wnioskodawcy (k. 27) oraz akt spraw: I Ns 286/87 Sądu Rejonowego w Z. i akt tutejszego sądu: I Ns 96/17, I Ns 454/15, I Ns 418/04.

Sąd zważył co następuje :

W chwili otwarcia spadku kwestie dziedziczenia regulował Dekret z dnia 8 października 1946 r. Prawo spadkowe (Dz. U. Nr 60, poz. 328 ze zm.).

Art. 80. § 1 Dekretu stanowił, że spadkodawca może sporządzić testament także w ten sposób, iż wobec dwóch równocześnie obecnych świadków poda ustnie swoją wolę do wiadomości albo sędziego obywatelskiego, albo burmistrza lub upoważnionego przez niego urzędnika, albo wójta. Osoba ta spisze wolę spadkodawcy w protokole z podaniem daty jego sporządzenia i protokół ten odczyta spadkodawcy, czyniąc o tym wzmiankę w protokole. Tak sporządzony protokół zostanie następnie podpisany przez spadkodawcę, osobę spisującą jego wolę oraz świadków. Jeżeli spadkodawca nie umie lub nie może się podpisać, osoba spisująca jego wolę powinna podać w protokole, z jakich powodów brak jest podpisu spadkodawcy.

W orzecznictwie ustalił się pogląd, że brak w protokole testamentu wzmianki o odczytaniu protokołu testatorowi czyni testament nieważnym, choćby istniała możliwość ustalenia w inny sposób, że odczytanie nastąpiło (por. orzeczenie S.N. z dnia 25.4.1950 r. ŁC 314/50 - "Państwo i Prawo" z 3/1951, str. 555 z aprobującą glosą Przybyłowskiego). Jeżeli jednak protokół zawiera wzmiankę o odczytaniu, a treść wzmianki wzbudza jedynie wątpliwość co do tego, kto odczytał protokół, należy uznać za dopuszczalne prowadzenie dowodów w celu usunięcia tej wątpliwości.

Testament sporządzony w trybie art. 80 prawa spadkowego jest nieważny, jeżeli odczytania protokołu testatorowi dokonał nie urzędnik będący organem rady narodowej, który przyjął do wiadomości wolę testatora, lecz osoba, która na polecenie tego urzędnika pisała protokół. Odczytanie bowiem protokołu jest tak istotną częścią czynności przewidzianej w art. 80 prawa spadkowego, że może jej dokonać jedynie powołana do spisania testamentu osoba zaufania publicznego. Odczytanie protokołu przez protokolanta, a więc przez osobę często przypadkową i nie zajmującą stanowiska uzasadniającego szczególne zaufanie do niej, nie dawałoby gwarancji, że protokół został odczytany ściśle. Poza tym dopuszczenie do tego, by odpowiedzialny za spisanie testamentu urzędnik nie tylko nie dokonał technicznej czynności pisania tekstu protokołu, ale by nadto mógł się wyręczyć inną osobą przy odczytaniu protokołu - usunęłoby niezbędną gwarancję tego, żeby urzędnik ten właśnie decydował o treści protokołu, wyrażając w niej wolę testatora jemu właśnie oświadczoną, przez niego w sposób czynny do wiadomości przyjmowaną i przez niego rozumianą, natomiast nie był jedynie biernym świadkiem wysłuchiwania, redagowania i spisywania woli testatora przez inną osobę, do czynności tej przez ustawę nie powołaną.

W sprawie niniejszej brak protokołu sporządzenia testamentu i niemożność jego uzyskania sprawia, że sąd nie może stwierdzić, że zostały spełnione wszystkie przesłanki niezbędne dla ważności testamentu. Fakt, że istnienia takiego testamentu został ustalony w innym postępowaniu, które dotyczyło nabycia własności nie przesądza o ważności testamentu, bo tej kwestii Sąd Rejonowy w Z. nie badał i nie był do tego obowiązany.

Zgodnie z treścią art. 17. § 1. Prawa spadkowego z 1946 roku z mocy ustawy do spadku powołane są przede wszystkim dzieci spadkodawcy, które dziedziczą w częściach równych. Według § 2 tego artykułu jeżeli dziecko nie żyje w chwili otwarcia spadku, część spadkowa, jaka by mu przypadła, przechodzi na jego dzieci w częściach równych. Przepis ten stosuje się odpowiednio do wstępowania dalszych zstępnych w miejsce swych wstępnych.

Jak wyjaśnił wnioskodawca w skład spadku wchodziło gospodarstwo rolne. Dziedziczenia takiego gospodarstwa dotyczył art. LVI. § 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Przepisy wprowadzające kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 94 ze zm.).

Zgodnie z tym przepisem prawo dziedziczenia takiego gospodarstwa zachowują również spadkobiercy określeni w przepisach art. 1059-1062 kodeksu cywilnego z tą jednak zmianą, że określone w tych przepisach warunki istniały nie w chwili otwarcia spadku, lecz w dniu 5 lipca 1963 r. i że przewidziane w tych przepisach oświadczenie o gotowości prowadzenia gospodarstwa zostało złożone przed dniem 6 stycznia 1964 r. Powyższe warunki spełnili wszyscy spadkobiercy ustawowi.

Mając na uwadze powyższe orzeczono jak w sentencji.

O kosztach rozstrzygnięto na zasadzie art. 520 § 1 K.p.c.